Bạch Phục Linh (白茯苓) là phần nấm ký sinh trên rễ cây thông (Poria cocos), sau khi loại bỏ vỏ đen và lõi gỗ sẽ cho phần “bạch” – trắng, sạch và có tính trung bình, vị ngọt nhạt. Trong Đông Y, Bạch Phục Linh là vị thuốc nổi bật trong nhóm lợi thấp – kiện tỳ – an thần, thường dùng cho người phù nề, tiểu ít, tiêu hóa kém, tâm phiền, mất ngủ nhẹ do tỳ hư.
Giới thiệu chung về Bạch Phục Linh
- Tên khoa học: Poria cocos (Schw.) Wolf
- Họ thực vật: Nấm lỗ (Polyporaceae)
- Bộ phận dùng: Thể quả nấm (phần bạch, không vỏ, không lõi)
- Tính vị: Vị ngọt nhạt, tính bình
- Quy kinh: Tâm, Tỳ, Thận, Phế
- Tác dụng chính: Lợi thủy, kiện tỳ, an thần, hóa thấp
Công dụng của Bạch Phục Linh trong Y học cổ truyền
🔹 Lợi thủy – tiêu phù, tiểu tiện thông
- Dùng cho các chứng phù mặt, tay chân, tiểu ít, nặng nề người do thấp trệ, Thận yếu
📌 Phối hợp:
- Bạch Phục Linh + Trạch Tả + Trư Linh → Lợi thủy mạnh
- Bạch Phục Linh + Ý Dĩ + Hoàng Kỳ → Phù do Tỳ hư
🔹 Kiện Tỳ – hỗ trợ tiêu hóa kém, đầy bụng, tiêu lỏng do tỳ yếu
- Là vị thuốc lý tưởng cho người tỳ hư thấp trệ, ăn uống không tiêu, mệt mỏi sau ăn
📌 Dùng trong các bài:
- Tứ quân tử thang, Lục vị gia Phục Linh
- Phục Linh + Bạch Truật + Cam Thảo → Kiện Tỳ hóa thấp
🔹 An thần – dùng cho người mất ngủ nhẹ, tâm phiền, hồi hộp
- Có tác dụng dưỡng Tâm, định thần khi phối hợp với Toan Táo Nhân, Viễn Chí
🔹 Hóa đàm – giảm ho đàm, đàm thấp lâu ngày
- Hỗ trợ trị ho có đàm trắng, đàm loãng, mạn tính do Tỳ Thận yếu
Cách sử dụng và lưu ý khi dùng Bạch Phục Linh
🔹 Cách sử dụng
- Dạng sắc uống, hoàn tán hoặc phối hợp với các bài thuốc bổ Tỳ – lợi thủy – an thần
- Dùng lâu dài được, an toàn với người lớn tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ sau sinh
🔹 Lưu ý khi sử dụng
- Không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, chỉ định của bác sĩ
- Thận trọng khi sử dụng Bạch Phục Linh: Dễ gây tiêu chảy nếu dùng quá liều ở người tỳ hư hàn nặng
- Không dùng đơn độc trong phù do tim, thận nặng – cần có phối hợp bài bản
- Dùng tốt khi phối hợp với Hoàng Kỳ, Đảng Sâm, Bạch Truật…
💡 Nguyên tắc phối hợp:
- Bạch Phục Linh + Trạch Tả + Trư Linh → Lợi tiểu, tiêu phù
- Bạch Phục Linh + Cam Thảo + Toan Táo Nhân → An thần nhẹ
- Bạch Phục Linh + Ý Dĩ + Sơn Dược → Kiện Tỳ tiêu thấp, dùng cho người tiêu chảy kéo dài
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
🔹 Polysaccharide (Pachymaran) – Điều hòa miễn dịch, lợi tiểu và chống oxy hóa
- Tăng hoạt tính của đại thực bào, tế bào NK
- Kích thích sản sinh interleukin, interferon → tăng sức đề kháng toàn thân
- Giúp lợi tiểu nhẹ, hỗ trợ đào thải nước ứ trệ ở mô mềm
🔹 Triterpenoid – Chống viêm, ức chế nhẹ các phản ứng dị ứng
- Ức chế các enzyme viêm (COX, NO synthase)
- Giảm sưng nề ở mô mềm, hỗ trợ viêm mạn tính mức độ nhẹ
🔹 Ergosterol & lecithin – Hỗ trợ thần kinh và an thần nhẹ
- Góp phần duy trì ổn định màng tế bào thần kinh, cải thiện giấc ngủ ở người lo âu nhẹ
- Tăng tổng hợp acetylcholine, có ích cho người lớn tuổi suy nhược thần kinh
Kết luận
Từ góc nhìn Đông Y, Bạch Phục Linh là vị thuốc lợi thủy ôn hòa, có thể dùng lâu dài để hỗ trợ điều trị phù nề, tiêu hóa kém, mất ngủ nhẹ, đàm thấp mạn tính. Với tính an toàn cao và khả năng phối hợp linh hoạt, Bạch Phục Linh thường xuyên xuất hiện trong các bài thuốc kiện Tỳ – dưỡng Tâm – hóa thấp của Đông y cổ phương và hiện đại.