Tục Đoạn (续断) có nghĩa là “nối lại đoạn đứt”, ám chỉ tác dụng đặc biệt trong hồi phục tổn thương xương khớp, gân cơ. Đây là vị thuốc được sử dụng lâu đời trong Đông y, nổi bật với công năng bổ Can Thận, mạnh gân cốt, chỉ huyết, an thai – rất phù hợp với người thận hư đau lưng, gãy xương, thoái hóa khớp, động thai do thận yếu.
Giới thiệu chung về Tục Đoạn
- Tên khoa học: Dipsacus asper Wall. ex C.B. Clarke
- Họ thực vật: Kim ngân (Caprifoliaceae)
- Bộ phận dùng: Rễ phơi khô
- Tính vị: Vị đắng, cay, tính ấm
- Quy kinh: Can, Thận
- Tác dụng chính: Bổ Can Thận, mạnh gân cốt, nối xương, chỉ huyết, an thai
Công dụng của Tục Đoạn trong Y học cổ truyền
🔹 Bổ Can Thận – trị đau lưng, gối mỏi, di tinh, tiểu nhiều
Tục Đoạn bổ Can Thận mà không táo, dùng tốt cho các chứng thận hư, sinh lý yếu, tiểu đêm nhiều, lưng gối lạnh đau
📌 Bài thuốc tham khảo: Phối hợp với Đỗ Trọng, Cẩu Tích, Ngưu Tất – tăng cường tráng thận, kiện cốt
🔹 Mạnh gân cốt – trị thoái hóa, viêm khớp, co rút, gãy xương
- Dùng cho người cao tuổi đau khớp, trẻ em chậm lớn, phụ nữ loãng xương
- Tục Đoạn giúp phục hồi tổn thương gân xương, tăng độ chắc xương, chống lỏng khớp
📌 Bài thuốc tham khảo: Phối hợp với Đương Quy, Xuyên Khung, Huyết Kiệt – trị chấn thương gãy xương; Gia vào bài Lục vị, Bát vị để bổ xương cốt ở người già
🔹 Chỉ huyết – trị băng huyết, xuất huyết dưới da, rong kinh
Tục Đoạn có thể thu liễm huyết, cầm máu nhẹ, dùng tốt cho xuất huyết do hư
🔹 An thai – dùng trong động thai do thận hư, dọa sảy thai
Tăng cường dương khí Thận, giữ thai ổn định trong các trường hợp đau bụng nhẹ, lưng mỏi khi mang thai
📌 Phối hợp với: Tang Ký Sinh, A Giao, Đỗ Trọng
Cách sử dụng và lưu ý khi dùng Tục Đoạn
🔹 Cách sử dụng
- Sắc uống – phối hợp trong bài thuốc bổ Can Thận – mạnh gân xương
- Dạng bột / hoàn – dùng lâu dài cho người bị loãng xương, gãy xương, thoái hóa
- Gia giảm linh hoạt trong các bài thuốc an thai, trị đau lưng
🔹 Lưu ý khi sử dụng
💡 Không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, chỉ định của bác sĩ
💡 Thận trọng khi sử dụng Tục Đoạn:
- Không dùng cho người thực nhiệt, âm hư hỏa vượng (miệng khô, táo bón, nóng trong)
- Người xuất huyết do nhiệt không nên dùng đơn độc
💡 Thích hợp với thể hư hàn, người cao tuổi, suy nhược sau gãy xương, thai yếu do thận hư
💡 Nguyên tắc phối hợp:
- Tục Đoạn + Đỗ Trọng + Cẩu Tích → Bổ Can Thận, mạnh xương khớp
- Tục Đoạn + Xuyên Khung + Huyết Kiệt → Trị chấn thương, nối xương
- Tục Đoạn + A Giao + Tang Ký Sinh → An thai, dưỡng huyết
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
🔹 Asperosaponin VI – Thúc đẩy hình thành xương, ngừa loãng xương
- Kích thích biệt hóa tế bào tạo xương (osteoblast)
- Tăng tổng hợp collagen type I và osteocalcin – hai thành phần chính của mô xương
- Ức chế tế bào hủy xương (osteoclast), làm giảm mất xương trong thời kỳ mãn kinh
📌 Ứng dụng: Được xem là hoạt chất chủ lực trong nghiên cứu thuốc điều trị loãng xương có nguồn gốc tự nhiên
🔹 Dipsacoside A, Loganin – Bảo vệ sụn khớp, chống viêm xương khớp
- Ức chế cytokine gây viêm (TNF-α, IL-1β), làm chậm tiến trình thoái hóa khớp
- Bảo vệ mô sụn khớp khỏi tổn thương gốc tự do và stress cơ học
📌 Ứng dụng: Có tiềm năng ứng dụng trong hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp, viêm khớp nhẹ
🔹 Akebia saponin D – Điều hòa nội tiết, hỗ trợ hormone giới tính nữ
- Có tác dụng gần giống estrogen nhẹ, giúp cân bằng hormone sau mãn kinh
- Hỗ trợ chống loãng xương do thiếu hụt nội tiết tố nữ
🔹 Chlorogenic acid – Chống oxy hóa, bảo vệ gan và tim mạch
- Trung hòa gốc tự do, ức chế peroxidation lipid
- Có tác dụng hỗ trợ chuyển hóa lipid, giảm mỡ máu nhẹ
Kết luận
Từ góc nhìn Đông Y, Tục Đoạn là vị thuốc ôn bổ, mạnh gân xương, rất phù hợp với các chứng Can Thận hư, xương yếu, khớp mỏi, động thai, gãy xương lâu liền. Đây là vị thuốc lý tưởng trong các bài bổ thận – kiện cốt – an thai, đặc biệt với người già, phụ nữ sau sinh, người chấn thương – thoái hóa xương khớp.