Đương Quy (当归) là một trong những vị thuốc bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, nhuận tràng quan trọng trong Đông Y. Dược liệu này thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt, suy nhược cơ thể, đau nhức xương khớp do huyết ứ và táo bón do huyết hư.
Giới thiệu chung về Đương Quy
- Tên gọi khác: Vân Quy, Tần Quy.
- Tên khoa học: Angelica sinensis (Oliv.) Diels.
- Họ thực vật: Họ Hoa tán (Apiaceae).
- Bộ phận dùng: Rễ phơi khô.
- Tính vị: Vị ngọt, cay, tính ôn.
- Quy kinh: Tâm, Can, Tỳ.
- Tác dụng chính: Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, nhuận tràng.
Công dụng của Đương Quy trong Y học cổ truyền
🔹 Bổ huyết, hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể, thiếu máu
- Giúp bổ huyết, tăng cường tuần hoàn, cải thiện tình trạng thiếu máu.
- Hỗ trợ điều trị chóng mặt, da xanh xao, mệt mỏi do huyết hư.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị thiếu máu, suy nhược cơ thể: Phối hợp với Thục Địa, Bạch Thược giúp bổ huyết, dưỡng khí.
🔹 Hoạt huyết, điều kinh, hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt
- Giúp điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh, trị kinh nguyệt không đều.
- Hỗ trợ điều trị tắc kinh, rong kinh do khí huyết ứ trệ.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh: Phối hợp với Xuyên Khung, Ích Mẫu giúp điều kinh, hoạt huyết.
🔹 Hoạt huyết, giảm đau nhức xương khớp do huyết ứ
- Giúp lưu thông khí huyết, giảm đau xương khớp, đau vai gáy do huyết ứ.
- Hỗ trợ điều trị tê bì chân tay, đau lưng do khí huyết kém lưu thông.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị đau nhức xương khớp, khí huyết kém lưu thông: Phối hợp với Ngưu Tất, Đỗ Trọng giúp hoạt huyết, mạnh gân cốt.
🔹 Nhuận tràng, hỗ trợ điều trị táo bón do huyết hư
- Giúp làm mềm phân, cải thiện táo bón do khí huyết kém lưu thông.
- Hỗ trợ điều trị táo bón ở người cao tuổi, phụ nữ sau sinh.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị táo bón do huyết hư: Phối hợp với Sinh Địa, Mạch Môn giúp nhuận tràng, dưỡng huyết.
Cách sử dụng và lưu ý khi dùng Đương Quy
🔹 Cách sử dụng
- Dạng sắc nước uống: Dùng trong các bài thuốc trị thiếu máu, kinh nguyệt không đều, đau nhức xương khớp.
- Dạng bột tán: Dùng để phối hợp với các vị thuốc khác giúp hoạt huyết, điều kinh.
- Dạng cao lỏng: Ứng dụng trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị táo bón, dưỡng huyết.
🔹 Lưu ý quan trọng
💡 Không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, chỉ định của bác sĩ.
💡 Tránh dùng Đương Quy trong các trường hợp sau:
- Người bị tiêu chảy do tỳ vị hư hàn.
- Phụ nữ có thai không nên dùng liều cao vì có thể gây kích thích tử cung
- Không dùng cho người bị rối loạn đông máu, xuất huyết.
💡 Nguyên tắc phối hợp:
- Đương Quy + Thục Địa, Bạch Thược → Hỗ trợ trị thiếu máu, suy nhược cơ thể.
- Đương Quy + Xuyên Khung, Ích Mẫu → Hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt.
- Đương Quy + Ngưu Tất, Đỗ Trọng → Hỗ trợ trị đau nhức xương khớp.
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
🔹 Ferulic acid – Chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, tăng cường lưu thông máu
- Ức chế sự hình thành cục máu đông, giúp giảm nguy cơ huyết khối, đột quỵ.
- Giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm tình trạng thiếu máu do khí huyết kém lưu thông.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị thiếu máu, ngăn ngừa huyết khối, bảo vệ tim mạch. Có mặt trong thuốc tăng cường lưu thông máu, giảm đau đầu do thiếu máu não.
🔹 Ligustilide – Điều hòa nội tiết tố nữ, giảm đau bụng kinh, chống co thắt
- Giúp giảm đau bụng kinh, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, cải thiện hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS).
- Ức chế co thắt tử cung, hỗ trợ điều trị đau bụng kinh nguyên phát.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh. Có mặt trong thuốc hỗ trợ nội tiết nữ, cải thiện hội chứng tiền mãn kinh.
🔹 Polysaccharide – Tăng cường miễn dịch, bảo vệ tế bào thần kinh
- Kích thích hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus.
- Bảo vệ tế bào thần kinh, hỗ trợ giảm stress oxy hóa, giúp giảm nguy cơ suy giảm trí nhớ.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ miễn dịch, phòng ngừa viêm nhiễm. Có mặt trong thuốc bảo vệ hệ thần kinh, hỗ trợ trí nhớ, giảm nguy cơ sa sút trí tuệ.
🔹 Flavonoid, Coumarin – Chống viêm, giảm đau nhức xương khớ
- Ức chế các enzyme gây viêm (COX-2, TNF-α), giúp giảm viêm khớp dạng thấp, đau nhức cơ bắp.
- Tăng cường tuần hoàn máu đến vùng tổn thương, hỗ trợ phục hồi mô bị viêm.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau nhức xương khớp do thoái hóa. Có trong thuốc chống viêm tự nhiên, giảm đau khớp.
Kết luận
Đương Quy là vị thuốc bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, nhuận tràng, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị thiếu máu, suy nhược cơ thể, rối loạn kinh nguyệt, đau nhức xương khớp và táo bón do huyết hư. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ không mong muốn.