Hoàng Cầm (黄芩) là vị thuốc thanh nhiệt, táo thấp, chỉ huyết, an thai quan trọng trong Đông Y. Dược liệu này thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị sốt cao, viêm nhiễm, viêm gan, viêm đường tiết niệu, tiêu chảy do thấp nhiệt và động thai.
Giới thiệu chung về Hoàng Cầm
- Tên gọi khác: Tử Cầm, Xuyên Hoàng Cầm.
- Tên khoa học: Scutellaria baicalensis Georgi.
- Họ thực vật: Họ Hoa môi (Lamiaceae).
- Bộ phận dùng: Rễ phơi khô.
- Tính vị: Vị đắng, tính hàn.
- Quy kinh: Phế, Tâm, Can, Đại Trường.
- Tác dụng chính: Thanh nhiệt, táo thấp, giải độc, chỉ huyết, an thai.
Công dụng của Hoàng Cầm trong Y học cổ truyền
Thanh nhiệt, giải độc, chống viêm
✅ Giúp hạ sốt, tiêu viêm, giảm nóng trong cơ thể.
✅ Hỗ trợ điều trị viêm gan, viêm họng, viêm phế quản.
📌 Bài thuốc tham khảo: Hỗ trợ điều trị sốt cao, viêm nhiễm: Phối hợp với Hoàng Liên, Kim Ngân Hoa giúp thanh nhiệt, giải độc.
Táo thấp, hỗ trợ điều trị tiêu chảy do thấp nhiệt
✅ Giúp giảm tiêu chảy do viêm ruột, lỵ trực khuẩn.
✅ Hỗ trợ điều trị viêm gan, vàng da do thấp nhiệt.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị tiêu chảy do thấp nhiệt, viêm ruột: Phối hợp với Hoàng Liên, Bạch Truật giúp kiện tỳ, táo thấp.
Chỉ huyết, cầm máu trong các trường hợp xuất huyết
✅ Giúp cầm máu trong rong kinh, băng huyết.
✅ Hỗ trợ điều trị chảy máu cam, xuất huyết đường tiêu hóa.
📌 Bài thuốc tham khảo: Hỗ trợ cầm máu, trị xuất huyết: Phối hợp với Bạch Thược, Tam Thất giúp chỉ huyết, dưỡng huyết.
An thai, giảm động thai do nhiệt
✅ Hỗ trợ điều trị động thai do nhiệt, chảy máu khi mang thai.
✅ Giúp thanh nhiệt, ổn định thai nhi.
📌 Bài thuốc tham khảo: Hỗ trợ an thai, giảm động thai: Phối hợp với Bạch Truật, Tang Bạch Bì giúp dưỡng thai, thanh nhiệt.
Cách sử dụng và lưu ý khi dùng Hoàng Cầm
Cách sử dụng
✅ Dạng sắc nước uống: Dùng trong các bài thuốc thanh nhiệt, giải độc, chỉ huyết.
✅ Dạng tán bột: Dùng để phối hợp với các vị thuốc khác hỗ trợ tiêu viêm, an thai.
✅ Dạng cao lỏng: Ứng dụng trong các bài thuốc hỗ trợ viêm gan, viêm đường tiêu hóa.
Lưu ý quan trọng
💡 Không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, chỉ định của bác sĩ.
💡 Tránh dùng Hoàng Cầm trong các trường hợp sau:
- Người có tỳ vị hư hàn, dễ tiêu chảy.
- Người có huyết áp thấp cần thận trọng.
- Không dùng liều cao trong thời gian dài để tránh ảnh hưởng đến dạ dày.
💡 Nguyên tắc phối hợp:
- Hoàng Cầm + Hoàng Liên, Kim Ngân Hoa → Hỗ trợ trị viêm nhiễm, sốt cao.
- Hoàng Cầm + Bạch Truật, Tang Bạch Bì → Hỗ trợ an thai, dưỡng thai.
- Hoàng Cầm + Tam Thất, Bạch Thược → Hỗ trợ cầm máu, chỉ huyết.
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
Baicalin, Baicalein – Chống viêm, bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị viêm gan
- Ức chế các cytokine gây viêm (TNF-α, IL-6), giúp giảm viêm trong viêm gan, viêm phổi, viêm ruột.
- Bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do virus viêm gan B, C, giúp giảm men gan (ALT, AST).
- Hỗ trợ giải độc gan, giúp cải thiện chức năng gan, ngăn ngừa gan nhiễm mỡ.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan, bảo vệ gan, giải độc gan. Có mặt trong thuốc kháng viêm, bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do rượu, hóa chất.
Wogonin – Chống dị ứng, bảo vệ miễn dịch
- Giúp giảm phản ứng dị ứng bằng cách ức chế histamin, hỗ trợ điều trị viêm da cơ địa, nổi mề đay.
- Tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn, virus.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị viêm da dị ứng, bệnh tự miễn, nổi mề đay. Có trong thuốc hỗ trợ miễn dịch, phòng ngừa nhiễm trùng.
Flavonoid, Polyphenol – Kháng khuẩn, bảo vệ hô hấp, chống oxy hóa
- Ức chế sự phát triển của vi khuẩn Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, nguyên nhân gây viêm họng, viêm phế quản.
- Bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, giúp làm chậm quá trình lão hóa.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm phế quản, viêm xoang. Có mặt trong thuốc chống oxy hóa, bảo vệ sức khỏe tổng thể.
Triterpenoid – Bảo vệ tim mạch, điều hòa huyết áp
- Giúp cải thiện lưu thông máu, giảm cholesterol xấu (LDL), hỗ trợ tuần hoàn não.
- Bảo vệ thành mạch máu, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
📌 Ứng dụng: Dùng trong thuốc hỗ trợ tim mạch, bảo vệ mạch máu, giảm nguy cơ huyết khối. Có trong sản phẩm hỗ trợ huyết áp ổn định, phòng ngừa bệnh tim mạch.
Kết luận
Hoàng Cầm là vị thuốc thanh nhiệt, giải độc, cầm máu, an thai, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị viêm nhiễm, sốt cao, viêm gan, viêm đường ruột và động thai. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh tác dụng phụ không mong muốn.