Kiết Cánh (桔梗) là vị thuốc tuyên phế, hóa đờm, chỉ ho, giải độc, tiêu viêm quan trọng trong Đông Y. Dược liệu này thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị ho có đờm, viêm họng, viêm amidan, viêm phổi và một số bệnh đường hô hấp khác.
Giới thiệu chung về Kiết Cánh
- Tên gọi khác: Cát Cánh, Bạch Dược, Bạch Cát Cánh.
- Tên khoa học: Platycodon grandiflorus (Jacq.) A. DC.
- Họ thực vật: Họ Hoa chuông (Campanulaceae).
- Bộ phận dùng: Rễ phơi khô.
- Tính vị: Vị đắng, cay, tính ôn.
- Quy kinh: Phế.
- Tác dụng chính: Tuyên phế, hóa đờm, chỉ ho, tiêu viêm, giải độc.
Công dụng của Kiết Cánh trong Y học cổ truyền
Tuyên phế, hóa đờm, giảm ho
Kiết Cánh có tác dụng thông phế, giúp long đờm, làm giảm ho do đàm ứ.
✅ Hỗ trợ điều trị ho có đờm, ho lâu ngày, ho khan do phế nhiệt.
✅ Làm loãng đờm, giúp đường hô hấp thông thoáng hơn.
📌 Bài thuốc tham khảo: Chữa ho có đờm, viêm phế quản: Phối hợp với Trần Bì, Cam Thảo giúp hóa đờm, chỉ ho.
Giảm đau họng, tiêu viêm, thanh phế
Kiết Cánh giúp làm dịu cổ họng, giảm viêm và sưng đau do viêm họng
✅ Hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm amidan, mất tiếng.
✅ Giảm sưng viêm ở họng và thanh quản.
📌 Bài thuốc tham khảo:
Giảm viêm họng, mất tiếng: Phối hợp với Cam Thảo, Bạc Hà giúp thanh phế, giảm đau họng.
Giải độc, tiêu viêm, giảm mụn nhọt, lở loét
✅ Giúp giảm sưng viêm, thúc đẩy làm lành vết thương.
✅ Hỗ trợ điều trị mụn nhọt, viêm da do nhiệt độc.
📌 Bài thuốc tham khảo: Trị viêm da, mụn nhọt: Phối hợp với Bồ Công Anh, Kim Ngân Hoa giúp thanh nhiệt, tiêu viêm.
Hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng, khó tiêu
✅ Giúp kích thích tiêu hóa, giảm chướng bụng.
✅ Hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hóa do thấp nhiệt.
📌 Bài thuốc tham khảo: Giảm đầy bụng, tiêu hóa kém: Phối hợp với Trần Bì, Mộc Hương giúp kiện tỳ, tiêu thực.
Cách sử dụng và lưu ý khi dùng Kiết Cánh
Cách sử dụng
✅ Dạng sắc nước uống: Dùng trong các bài thuốc trị ho, viêm họng, tiêu viêm.
✅ Dạng trà thảo dược: Uống hàng ngày giúp bảo vệ đường hô hấp.
✅ Dạng bột tán: Dùng để phối hợp với các vị thuốc khác.
Lưu ý quan trọng
💡 Không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, chỉ định của bác sĩ.
💡 Tránh dùng Kiết Cánh trong các trường hợp sau:
- Người bị ho ra máu, lao phổi không nên dùng.
- Phụ nữ có thai cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Không nên dùng liều cao trong thời gian dài để tránh gây kích ứng dạ dày.
💡 Nguyên tắc phối hợp:
- Kiết Cánh + Trần Bì, Cam Thảo → Hóa đờm, giảm ho.
- Kiết Cánh + Cam Thảo, Bạc Hà → Thanh phế, giảm viêm họng.
- Kiết Cánh + Bồ Công Anh, Kim Ngân Hoa → Giải độc, giảm mụn nhọt.
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý theo Tây Y
Platycodin D – Hoạt chất long đờm, chống viêm, hỗ trợ hô hấp
✅ Làm loãng đờm, giúp tống đờm ra khỏi đường thở dễ dàng hơn.
✅ Ức chế phản ứng viêm trong phế quản, hỗ trợ điều trị viêm phổi, viêm phế quản.
✅ Hỗ trợ điều trị hen suyễn, COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính).
📌 Ứng dụng trong Tây Y: Có trong thuốc long đờm, siro ho thảo dược. Được nghiên cứu trong hỗ trợ điều trị hen suyễn, COPD, viêm phổi mãn tính.
Saponin triterpenoid – Kháng khuẩn, tăng cường miễn dịch
✅ Ức chế sự phát triển của vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus – tác nhân gây viêm họng, viêm phổi.
✅ Tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, kích thích sản xuất kháng thể.
✅ Hỗ trợ tiêu diệt virus cúm, virus corona trong nghiên cứu in vitro.
📌 Ứng dụng trong Tây Y: Dùng trong thuốc hỗ trợ miễn dịch, phòng bệnh hô hấp. Có mặt trong sản phẩm hỗ trợ điều trị viêm họng, viêm phế quản.
Flavonoid – Chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch
✅ Giúp cải thiện lưu thông máu, giảm cholesterol xấu (LDL), ngăn ngừa xơ vữa động mạch.
✅ Bảo vệ tế bào tim khỏi stress oxy hóa, giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch.
📌 Ứng dụng trong Tây Y: Sử dụng trong thuốc hỗ trợ tim mạch, kiểm soát lipid máu. Có trong sản phẩm chống oxy hóa, bảo vệ sức khỏe tổng thể.
Polysaccharide – Điều hòa miễn dịch, hỗ trợ chống viêm mãn tính
✅ Kích thích hoạt động của tế bào miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
✅ Giúp giảm viêm mãn tính, hỗ trợ điều trị các bệnh tự miễn.
📌 Ứng dụng trong Tây Y: Dùng trong thuốc hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp, lupus. Có mặt trong sản phẩm tăng cường miễn dịch, hỗ trợ phòng bệnh.
Kết luận
Kiết Cánh là vị thuốc tuyên phế, hóa đờm, chỉ ho, thanh phế, thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị ho có đờm, viêm họng, viêm amidan, tiêu viêm và giải độc. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh tác dụng phụ không mong muốn.