Thông Tin Bệnh

Tác dụng của xoa bóp, bấm huyệt vùng thắt lưng, cổ gáy trong điều trị đau thần kinh tọa

xoa bóp, bấm huyệt vùng thắt lưng, cổ gáy
07
Th7

Đau lưng và đau cổ gáy là hai trong số những triệu chứng phổ biến nhất khiến người bệnh tìm đến phòng khám y học cổ truyền. Trong nhiều trường hợp, cơn đau không đến từ tổn thương nghiêm trọng mà là kết quả của tình trạng căng cơ kéo dài, tuần hoàn khí huyết kém và tư thế vận động sai lệch trong sinh hoạt hằng ngày.

Xoa bóp và bấm huyệt thường được xem là những phương pháp đơn giản, mang tính thư giãn. Tuy nhiên, nếu được thực hiện đúng kỹ thuật và đúng nguyên tắc, đây lại là những liệu pháp có thể tác động sâu đến hệ cơ xương – thần kinh, giúp làm mềm cơ, khai thông kinh lạc, giảm đau và phục hồi vận động hiệu quả.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế tác động của xoa bóp, bấm huyệt, đặc biệt tại vùng thắt lưng và cổ gáy, từ đó thấy được giá trị điều trị thật sự của phương pháp tưởng chừng rất đơn giản này.

Căng cơ, ứ trệ khí huyết: Căn nguyên phổ biến gây đau vùng cột sống

Thắt lưng và cổ gáy là hai vùng đặc biệt nhạy cảm của cơ thể. Đây là nơi tập trung nhiều nhóm cơ lớn, dây chằng, mạch máu và rễ thần kinh đi ra từ tủy sống. Trong sinh hoạt hằng ngày, chỉ một số thói quen tưởng chừng vô hại như cúi gập người đột ngột, ngồi gục lâu trước bàn làm việc hay nằm ngủ không đúng tư thế cũng đủ để tạo ra những điểm căng cơ âm thầm, làm rối loạn tuần hoàn tại chỗ.

Từ góc nhìn cơ học, khi một nhóm cơ bị co rút kéo dài, nó sẽ chèn ép lên mạch máu, làm giảm lượng oxy và dưỡng chất đến nuôi mô. Sự tích tụ của các chất chuyển hóa dư thừa như acid lactic cùng với phản ứng viêm nhẹ khiến vùng cơ đó trở nên căng, cứng và đau. Đây là hiện tượng “điểm co cứng” hay “trigger point” rất phổ biến trong đau lưng, đau cổ mãn tính.

Y học cổ truyền lý giải hiện tượng này bằng học thuyết kinh lạc và khí huyết. Khi cơ thể bị phong hàn xâm nhập, hoặc khi chính khí suy yếu do lao lực, khí huyết sẽ lưu thông không đều. Khí trệ thì đau, huyết ứ thì sưng, kinh lạc bế tắc thì vùng bị ảnh hưởng sẽ xuất hiện cảm giác nặng, mỏi, co kéo hoặc đau nhức lan tỏa.

Ở vùng thắt lưng, khí trệ huyết ứ thường liên quan đến kinh Bàng Quang và kinh Thận. Ở cổ gáy, các huyệt thuộc kinh Đởm, Tam tiêu hoặc Bàng Quang cũng có thể bị ảnh hưởng. Nếu không được giải phóng, tình trạng ứ trệ này sẽ lan rộng, khiến cơn đau kéo dài hoặc trở thành mãn tính, gây khó chịu và ảnh hưởng đến tư thế vận động toàn thân.

Việc nhận diện đúng nguyên nhân gây đau là cơ sở để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Trong những trường hợp này, xoa bóp và bấm huyệt chính là lựa chọn lý tưởng vì có khả năng tác động trực tiếp đến cơ, mạch, thần kinh, làm dịu căng cơ và thúc đẩy tuần hoàn khí huyết tại chỗ.

Xoa bóp giúp làm mềm cơ, khai thông tuần hoàn tại chỗ

Khi một vùng cơ bị co rút kéo dài, các sợi cơ sẽ trở nên căng cứng, đàn hồi kém và dễ gây đau khi vận động. Xoa bóp với các thao tác như day, ấn, miết, lăn không chỉ tạo cảm giác dễ chịu mà còn mang lại hiệu quả sinh lý rõ rệt: giúp giãn các sợi cơ, làm mềm mô liên kết và giải phóng những điểm co cứng ẩn sâu bên trong lớp cơ.

Về mặt sinh học, xoa bóp tác động lên các cơ quan thụ cảm nằm trong da và cơ, từ đó gửi tín hiệu về hệ thần kinh trung ương. Phản xạ này làm giảm trương lực cơ, điều hòa hoạt động của hệ thần kinh thực vật và làm dịu cảm giác đau. Bên cạnh đó, khi cơ được làm mềm, các mạch máu nhỏ trong vùng tổn thương sẽ được mở rộng, giúp tăng lưu lượng tuần hoàn tại chỗ. Nhờ vậy, máu mang oxy và dưỡng chất đến nuôi dưỡng mô tốt hơn, đồng thời cuốn đi các chất thải và sản phẩm viêm ứ đọng.

Từ góc nhìn Đông y, các thao tác xoa bóp có tác dụng “hành khí hoạt huyết”, tức là thúc đẩy khí huyết lưu thông, làm tan ứ trệ, trục phong tán hàn. Đặc biệt với vùng cổ gáy và thắt lưng, nơi thường xuyên tích tụ hàn thấp do ngồi lâu, vận động ít hoặc nhiễm lạnh, xoa bóp giúp làm ấm kinh lạc, phục hồi sự điều hòa giữa tạng phủ và hệ vận động ngoại vi.

Xoa bóp không chỉ giới hạn ở cảm giác tại chỗ mà còn tạo ra hiệu ứng toàn thân. Người được xoa bóp đúng kỹ thuật sẽ cảm nhận được sự thư giãn lan tỏa khắp cơ thể, giấc ngủ được cải thiện, tinh thần nhẹ nhõm hơn và cảm giác đau giảm rõ rệt mà không cần dùng thuốc.

Tuy nhiên, hiệu quả của xoa bóp phụ thuộc vào kỹ thuật, lực tay, vị trí tác động và tình trạng cơ thể người bệnh. Khi được thực hiện bởi người có chuyên môn, xoa bóp trở thành một liệu pháp trị liệu đúng nghĩa, chứ không đơn thuần là hình thức thư giãn như nhiều người vẫn nghĩ.

Bấm huyệt kích hoạt phản xạ thần kinh và điều chỉnh toàn cơ thể

Khác với xoa bóp chủ yếu tác động vào lớp cơ nông và tuần hoàn tại chỗ, bấm huyệt đi sâu hơn vào các điểm có liên hệ thần kinh, sinh lý và năng lượng trong cơ thể. Mỗi huyệt đạo không chỉ là một điểm trên da mà còn được xem là “cửa ngõ” kết nối giữa hệ kinh lạc, các cơ quan nội tạng và hệ thần kinh trung ương.

Khi tác động một lực chính xác vào huyệt vị, tín hiệu cơ học sẽ được chuyển hóa thành tín hiệu thần kinh, truyền về não và khởi phát các phản xạ điều chỉnh. Phản xạ này không chỉ làm giảm cảm giác đau mà còn điều hòa trương lực cơ, điều chỉnh huyết áp, nhịp tim, giấc ngủ và trạng thái tinh thần.

Ở vùng cổ gáy, các huyệt như Phong trì, Phong phủ, Thiên trụ được sử dụng phổ biến để giải phóng khí trệ, làm mềm cơ cổ, cải thiện tưới máu lên não và giảm các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu căng thẳng. Với vùng thắt lưng, các huyệt như Thận du, Đại trường du, Yêu dương quan có tác dụng tăng cường lưu thông khí huyết ở vùng cột sống thắt lưng, đồng thời bổ thận mạnh gân cốt theo quan niệm Đông y.

Đặc biệt, Á thị huyệt, tức là những điểm đau rõ khi ấn vào có thể xuất hiện không cố định mà thay đổi theo từng người bệnh. Khi bấm vào đúng điểm này, người bệnh thường cảm nhận một cơn đau lan hoặc cảm giác “tê buốt dịu đi”, điều này cho thấy huyệt đang phản ứng đúng và sự ứ trệ đang được giải phóng.

Không chỉ là giảm đau tại chỗ, bấm huyệt còn có tác dụng điều chỉnh chức năng toàn thân thông qua sự kết nối kinh lạc. Ví dụ, huyệt Túc tam lý ở chân có thể hỗ trợ điều hòa tiêu hóa và tăng cường đề kháng. Huyệt Tam âm giao giúp điều chỉnh hệ nội tiết và cải thiện giấc ngủ. Do đó, một phác đồ bấm huyệt thường được thiết kế để vừa điều trị triệu chứng tại vùng đau, vừa cải thiện gốc bệnh từ hệ thống tạng phủ và thần kinh.

Tuy nhiên, bấm huyệt đòi hỏi sự hiểu biết sâu về giải phẫu, đường đi kinh lạc và cảm nhận của người bệnh trong quá trình trị liệu. Nếu thực hiện sai kỹ thuật hoặc chọn sai huyệt, không chỉ không có tác dụng mà còn có thể gây phản tác dụng, làm tăng co rút cơ hoặc lan rộng vùng đau.

Xoa bóp bấm huyệt giúp phục hồi vận động, ngăn tái phát đau mạn tính

Không chỉ dừng lại ở việc làm giảm đau tạm thời, xoa bóp và bấm huyệt nếu được áp dụng đúng cách còn góp phần quan trọng trong việc phục hồi khả năng vận động và ngăn chặn cơn đau tái phát trở lại. Đây là điểm khác biệt lớn giữa một liệu pháp đơn thuần và một phương pháp điều trị mang tính phục hồi chức năng thực thụ.

Với những người bị hạn chế cử động vùng cổ gáy do đau, căng cơ hoặc thoái hóa, việc day ấn đúng điểm huyệt và làm mềm nhóm cơ liên quan giúp người bệnh dễ dàng quay đầu, cúi ngửa hoặc nghiêng vai mà không còn cảm giác co kéo khó chịu. Tương tự, ở vùng thắt lưng, việc giải phóng điểm co cứng quanh cột sống và làm mềm cơ chậu hông, cơ mông sẽ giúp cải thiện rõ rệt việc cúi người, xoay lưng hoặc đi lại.

Từ góc nhìn sinh lý học, xoa bóp và bấm huyệt tác động lên hệ thống cảm thụ bản thể, đây là hệ thống giúp cơ thể nhận biết vị trí và chuyển động của từng khớp, từng nhóm cơ. Khi hệ thống này được kích hoạt và điều chỉnh qua trị liệu, người bệnh sẽ có cảm giác thăng bằng tốt hơn, điều chỉnh tư thế một cách tự nhiên hơn. Điều này rất quan trọng trong phòng ngừa tái phát, vì phần lớn các cơn đau mạn tính đều liên quan đến tư thế sai lặp đi lặp lại mà người bệnh không ý thức được.

Ngoài ra, việc điều hòa khí huyết và trương lực cơ thường xuyên qua các liệu trình xoa bóp bấm huyệt cũng giúp tăng độ dẻo dai và sức bền của hệ vận động. Khi cơ thể có sự chuẩn bị tốt, những tác nhân dễ gây đau như vận động quá sức, thay đổi thời tiết hoặc căng thẳng tâm lý sẽ khó kích hoạt lại cơn đau như trước.

Điểm đáng lưu ý là, hiệu quả phòng ngừa tái phát chỉ đạt được khi người bệnh duy trì đều đặn liệu trình trị liệu và kết hợp với việc tập luyện, điều chỉnh lối sống. Xoa bóp bấm huyệt không phải là “phép màu tức thời” mà là công cụ giúp cơ thể tự điều chỉnh và phục hồi theo hướng sinh lý tự nhiên.

Khi nào nên áp dụng xoa bóp bấm huyệt? Có chống chỉ định không?

Xoa bóp và bấm huyệt là phương pháp trị liệu có phạm vi ứng dụng rộng và tương đối an toàn nếu được thực hiện đúng kỹ thuật. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng phù hợp với liệu pháp này, và người bệnh cần được thăm khám kỹ trước khi quyết định áp dụng. Những trường hợp nên áp dụng:

  • Người bị căng cơ do ngồi lâu, làm việc sai tư thế hoặc ngủ sai tư thế, đặc biệt là vùng cổ gáy và thắt lưng.
  • Trường hợp đau mỏi lưng, đau vai gáy không kèm theo tê yếu lan xa, không có dấu hiệu tổn thương thần kinh nặng.
  • Sau giai đoạn cấp của bệnh lý cột sống như thoát vị đĩa đệm hoặc thoái hóa, khi cơn đau đã ổn định và cần phục hồi chức năng.
  • Người vừa hồi phục sau đợt lao động nặng, chơi thể thao quá sức hoặc căng thẳng kéo dài, có nhu cầu thư giãn và phục hồi thể lực.

Những trường hợp cần thận trọng hoặc không nên áp dụng:

  • Người đang trong giai đoạn viêm cấp, sốt, nhiễm trùng, hoặc có bệnh lý da liễu vùng trị liệu.
  • Trường hợp thoát vị đĩa đệm nặng có liệt cơ, mất phản xạ, rối loạn đại tiểu tiện, thì xoa bóp bấm huyệt không đủ hiệu lực điều trị, thậm chí có thể làm chậm chỉ định can thiệp cần thiết.
  • Người có loãng xương nặng, khối u vùng cột sống, tiền sử gãy xương, bệnh lý đông máu hoặc đang dùng thuốc kháng đông, phải tuyệt đối thận trọng khi tác động lực lên mô mềm.
  • Phụ nữ mang thai cần có hướng dẫn chuyên môn kỹ lưỡng nếu áp dụng trị liệu tại các huyệt vùng thắt lưng, bụng, cổ chân.

Điều quan trọng là không nên tự ý bấm huyệt theo cảm tính hoặc qua hướng dẫn không chính thống. Xoa bóp bấm huyệt nếu sai vị trí hoặc dùng lực không phù hợp có thể gây bầm tụ, làm co rút cơ nhiều hơn hoặc kích hoạt phản xạ thần kinh không mong muốn. Thay vì tự thực hiện, người bệnh nên đến các cơ sở y học cổ truyền hoặc phục hồi chức năng có chuyên môn, được thăm khám kỹ lưỡng để được chỉ định chính xác về vị trí, kỹ thuật và liệu trình phù hợp.

Tổng kết

Xoa bóp và bấm huyệt không chỉ là liệu pháp thư giãn đơn thuần, mà còn là phương pháp điều trị có cơ sở sinh lý học và y học cổ truyền rõ ràng. Khi được thực hiện đúng cách, các thao tác xoa bóp có thể làm mềm cơ, cải thiện tuần hoàn tại chỗ, giúp vùng tổn thương được nuôi dưỡng và phục hồi hiệu quả. Bấm huyệt đi sâu hơn, kích hoạt hệ thống phản xạ thần kinh, điều hòa khí huyết và hỗ trợ điều chỉnh các rối loạn chức năng toàn thân.

Đối với người thường xuyên đau mỏi thắt lưng, cổ gáy do tư thế sai, vận động kém hoặc làm việc căng thẳng kéo dài, xoa bóp bấm huyệt là lựa chọn điều trị an toàn, không dùng thuốc, có thể thực hiện lặp lại nhiều lần. Khi kết hợp cùng các phương pháp khác như châm cứu, kéo giãn hoặc bài thuốc Đông y, hiệu quả sẽ được nâng cao rõ rệt.

Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tối ưu và tránh biến chứng không mong muốn, người bệnh nên được thăm khám và trị liệu bởi những người có chuyên môn, hiểu rõ cấu trúc giải phẫu và nguyên tắc kinh lạc. Việc điều trị đúng thời điểm, đúng kỹ thuật và đúng thể bệnh mới là yếu tố quyết định cho một liệu trình thành công.

 

 

💡 Nếu bạn cần tư vấn về sức khỏe hoặc có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ, chúng tôi luôn sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ!